Każdego roku uczelnie wyższe otwierają swoje drzwi przed ogromną grupą nowych studentów. Według danych pochodzących z bazy POL-on regularnie na pierwszy rok studiów trafia ponad 400 000 osób. Dla nich wszystkich rozpoczęcie roku akademickiego oznacza wejście w nieznany świat – system nauczania, który rządzi się własnymi zasadami i wymaga poznania akademickich zwyczajów. Już na starcie nowi studenci muszą zmierzyć się z pierwszym testem, czyli zrozumieniem planu zajęć. Pełen skrótów i obco brzmiących nazw bywa na początku prawdziwą zagadką. Tymczasem właśnie ta różnorodność form dydaktycznych stanowi jeden z filarów uniwersyteckiego kształcenia. Część zajęć skupia się na przekazie teoretycznym, inne stawiają na współpracę i aktywność, a kolejne rozwijają umiejętności praktyczne. Jak odróżnić te typy zajęć, na czym polegają i czego można się z nich nauczyć?
Pierwszym skrótem, który najczęściej pojawia się w studenckich planach zajęć, jest „wyk” lub „W”. To oznaczenie wykładu – jednej z podstawowych form akademickiego nauczania. W trakcie takich spotkań prowadzący omawia szerokie partie materiału, porządkując wiedzę teoretyczną i nadając jej kontekst. Zajęcia mają swój charakterystyczny rytm i odbywają się w dużych grupach, przeważnie w aulach mieszczących nawet kilkaset osób. Często uczestniczą w nich studenci z różnych lat i kierunków, dlatego frekwencja bywa imponująca.
Przy tak licznej publiczności wykład przypomina raczej monolog niż rozmowę. Studenci słuchają, zapisują najważniejsze informacje i starają się wychwycić to, co najistotniejsze. Wielu prowadzących próbuje jednak nadać zajęciom więcej życia – wplatają pytania, krótkie dyskusje albo proszą o komentarze, aby wciągnąć słuchaczy w tok zajęć. Wspomagają się przy tym prezentacjami, multimediami i tablicami, które porządkują treści i pomagają lepiej je zapamiętać. Dzięki temu nawet duża aula potrafi na chwilę zamienić się w przestrzeń prawdziwej wymiany myśli.
Ćwiczenia, które w planach zajęć widnieją pod skrótem „ćw” lub „C”, to przeciwieństwo wykładów. Odbywają się w mniejszych grupach, które sprzyjają bezpośredniemu kontaktowi z prowadzącym i częstszej współpracy między studentami. W przypadku niektórych przedmiotów ćwiczenia stanowią uzupełnienie wykładu, w innych tworzą jego samodzielną część.
Scenariusz ćwiczeń potrafi się zmieniać z tygodnia na tydzień, ale jedno pozostaje stałe – to zajęcia, które angażują. Zamiast biernego słuchania pojawia się wspólne rozwiązywanie zadań, analiza przypadków, dyskusje i prezentowanie efektów pracy. Na niektórych kierunkach, zwłaszcza geograficznych, przyrodniczych czy archeologicznych, spotkania przenoszą się w teren. Czasem przybierają formę kilkudniowych wyjazdów badawczych, choć częściej są to krótkie, regularne wyprawy poza uczelnię. Wtedy w studenckim plecaku, obok notatnika i długopisu, powinna znaleźć się cieplejsza kurtka – na wypadek, gdyby zajęcia odbywały się w mniej sprzyjających warunkach pogodowych, zwłaszcza w semestrze zimowym.
Poza ćwiczeniami w studenckich planach pojawiają się też inne zajęcia, które pozwalają przekuć teorię w doświadczenie. Do tej grupy należą laboratoria, oznaczane najczęściej jako „lab”. To spotkania o wyraźnie praktycznym charakterze, których przebieg zależy od kierunku studiów. W odróżnieniu od ćwiczeń wymagają jeszcze większej samodzielności – studenci eksperymentują, projektują, testują rozwiązania i sprawdzają efekty swojej pracy w warunkach przypominających zawodową rzeczywistość. Choć laboratoria często kojarzą się z chemikami czy fizykami w białych fartuchach, ich zakres jest znacznie szerszy. Studenci informatyki programują aplikacje lub testują nowe systemy, architekci pracują nad modelami 3D, a przyszli biotechnolodzy prowadzą doświadczenia w nowoczesnych pracowniach badawczych. Dla studentów dziennikarstwa i nowych mediów laboratoria to z kolei praca przed kamerą, z mikrofonem albo przy montażu materiałów multimedialnych.
Obok laboratoriów w planach studiów widnieją też lektoraty – uniwersytecka forma nauki języków obcych. Ich atmosfera przypomina szkolne lekcje, ale sama treść i cel są nieco inne. Na studiach nie chodzi już tylko o podstawowe słownictwo i gramatykę. Większy nacisk kładzie się na rozmowę, rozumienie tekstu i opanowanie terminologii związanej z kierunkiem studiów. Dzięki temu przyszli prawnicy uczą się języka kontraktów, medycy poznają słownictwo kliniczne, a ekonomiści swobodnie posługują się terminami finansowymi. Zajęcia te prowadzą bardzo często do obowiązkowego egzaminu językowego, ocenianego według międzynarodowej skali CEFR, który potwierdza poziom znajomości języka wymagany przez uczelnię.
Choć w obu przypadkach rozmowa odgrywa główną rolę, ich cele i sposób prowadzenia znacząco się różnią. Seminarium to przestrzeń, w której powstają prace dyplomowe. Bywa, że zanim się do nich przystąpi, organizowane jest proseminarium, przygotowujące studentów do tego procesu. Zajęcia prowadzi promotor – opiekun naukowy wspierający studentów w wyborze tematu, analizie źródeł i planowaniu badań. Spotkania odbywają się w niewielkich grupach, a ich osią są prezentacje wyników, omawianie literatury i dyskusje nad metodologią. Prowadzący występuje tu w roli mentora, który ukierunkowuje i koryguje działania swoich podopiecznych.
Konwersatoria natomiast łączą w sobie elementy wykładu i ćwiczeń, ale to rozmowa nadaje im sens. Studenci wspólnie analizują teksty, konfrontują teorie i uczą się argumentować własne stanowisko. Grupy są większe niż seminaryjne, lecz nadal na tyle kameralne, aby sprzyjały rozmowie. Prowadzący pełni funkcję moderatora – zadaje pytania, podsuwa tropy, porządkuje wątki, lecz głos należy głównie do uczestników. Dzięki temu konwersatoria przypominają otwartą dyskusję, w której wiedza rozwija się naturalnie, wraz z dialogiem.
W planie studiów nie mogło zabraknąć dobrze znanego skrótu „WF”, oznaczającego wychowanie fizyczne. To zajęcia, które towarzyszą studentom od pierwszych semestrów i przypominają, że ruch jest ważną częścią codziennego funkcjonowania, również w świecie akademickim. W odróżnieniu od lekcji w liceum czy technikum, studenci mają tu znacznie większą swobodę – sami wybierają dyscyplinę, która im odpowiada. Oferta uczelni jest zazwyczaj szeroka i zależy od dostępnej infrastruktury. Oprócz klasycznych gier zespołowych pojawiają się zajęcia na basenie, siłowni, fitness, joga, a także sporty walki czy tenis stołowy.
Udział w zajęciach z wychowania fizycznego jest na większości uczelni obowiązkowy przez określoną liczbę semestrów. Aktywność i regularna obecność przekładają się na zaliczenie, które stanowi jeden z warunków ukończenia danego etapu studiów.
Na uczelni metoda oceniania ma wiele form – zależy od rodzaju zajęć i charakteru przedmiotu. Informacja o sposobie zaliczenia widnieje przy każdym przedmiocie w USOS-ie albo innym systemie rejestracyjnym, dzięki czemu studenci od początku wiedzą, jak będą rozliczani. Najczęściej spotykane są dwa warianty. Pierwszy to „zaliczenie z oceną”, kończące się wpisaniem do indeksu konkretnej noty – od 2,0 (ocena niedostateczna) do 5,0 (ocena bardzo dobra). Drugi to „zaliczenie bez oceny”, oznaczające pozytywne ukończenie przedmiotu bez przypisania wartości liczbowej.
Zależnie od formy zajęć różni się także sposób weryfikacji wiedzy. Niektóre kończą się egzaminem, inne opierają się na pracy w trakcie semestru. Dzięki temu system pozwala sprawdzać zarówno znajomość teorii, jak i praktyczne umiejętności:
Sposób zaliczania to jedno, a sposób, w jaki odbywa się egzamin, to już zupełnie inna sprawa. Szczególnie w przypadku egzaminów ustnych obowiązują pewne ogólnie przyjęte zasady, które warto znać. Takie spotkania mają zazwyczaj bardziej formalny charakter niż zwykłe zajęcia, dlatego punktualność i dobre przygotowanie merytoryczne są absolutną podstawą.
Znaczenie ma również wygląd. Choć czasy, gdy studenci musieli stawiać się na egzamin w garniturach i garsonkach, należą do przeszłości, nadal warto postawić na elegancję w umiarkowanym wydaniu. Styl określany jako smart casual sprawdza się najlepiej – łączy wygodę z odpowiednią formą. Podczas egzaminów dobrze wypadają koszule damskie i męskie, materiałowe spodnie, marynarki oraz eleganckie półbuty lub botki. Warto też dopasować ubiór do tonu uczelni i stylu prowadzącego. Dbanie o schludny wygląd to prosty sposób, aby dodać sobie pewności i okazać szacunek wobec egzaminatora.
Temat obecności na zajęciach powraca niemal co semestr. Wielu studentów uważa, że wykłady można opuścić bez konsekwencji, ponieważ prowadzący rzadko sprawdzają listę. W praktyce bywa jednak różnie. Na niektórych kierunkach udział w wykładach nie jest wymagany, ale regularna obecność pomaga lepiej śledzić tok zajęć, zrozumieć kontekst i wychwycić to, co prowadzący uważa za najistotniejsze. Często właśnie wtedy pojawia się szansa, aby zadać pytanie lub doprecyzować wątpliwość, zanim materiał stanie się częścią egzaminu. Wielu wykładowców zauważa takie zaangażowanie – i choć nie zawsze przekłada się ono wprost na ocenę, potrafi zaprocentować w czasie sesji.
W przypadku ćwiczeń, laboratoriów, seminariów czy lektoratów sprawa jest prostsza. Obecność stanowi obowiązek i jest dokładnie monitorowana. Już na pierwszych zajęciach prowadzący informuje o dopuszczalnej liczbie nieobecności, sposobach ich usprawiedliwiania oraz możliwościach nadrobienia zaległości. Jasne zasady pozwalają uniknąć nieporozumień, a jednocześnie pomagają studentom lepiej zaplanować semestr.
Wykłady, ćwiczenia, laboratoria, seminaria i lektoraty tworzą codzienny krajobraz życia akademickiego. Choć poszczególne uczelnie wprowadzają własne skróty i nazwy, zasada jest wspólna – każda forma zajęć rozwija inny zestaw umiejętności i ma swoje miejsce w procesie nauki. Dla nowych studentów plan zajęć może na początku wyglądać skomplikowanie, ale z czasem układa się w przejrzysty schemat.
Pierwsze spotkania z prowadzącymi szybko porządkują ten chaos. To wtedy omawiany jest program, sposób zaliczenia i zasady uczestnictwa w zajęciach. Po kilku dniach wszystko staje się jasne, a plan, który jeszcze niedawno wydawał się zagadką, szybko staje się przewidywalnym towarzyszem semestru.
Źródła:
Artykuł przygotowany z partnerem serwisu WhitePress®, który od 11 lat wspiera działania SEO i content marketingowe w Polsce i za granicą. Zautomatyzowana platforma umożliwia publikowanie artykułów na ponad 100 tysiącach portali na całym świecie. Dodatkowo oferuje natywne usługi copywritingu, zapewniając wysokiej jakości treści.
Autor: Joanna Ważny
